Dünya Dopingle Mücadele Ajansı (WADA), sporda ilaçların kötüye kullanımına ilişkin mücadelede artan zorluklara karşı 2004 yılında Dünya Dopingle Mücadele Kuralları’nı (CODE) ve sporda kullanımı yasaklı maddelerin ve yöntemlerin bir bütün olarak yer aldığı Yasaklılar Listesi’ni tüm dünya ülkeleri ile paylaşmıştır. Bu yıldan günümüze tüm sporcular, Yasaklılar Listesi Uluslararası Standardı’na tabidir ve kullanımı yasaklı maddelere dikkat etmeleri gerekir.
Öte yandan, Dünya Dopingle Mücadele Ajansı (WADA), sporcuların spor kariyerleri boyunca belirli hastalıklar veya yaralanmalar sebebiyle ilaç kullanmalarını gerektirecek tıbbi tedavi süreçlerine maruz kalabileceklerini göz önünde bulundurmuş ve bu listede yer alan yasaklı madde veya yöntemlerin tıbbi amaçlarla kullanılmasının gerekli olabileceğini kabul ederek “Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası” (TAKİ) süreçlerini geliştirmiştir. Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası, sporcunun, spor hayatına devam ederken gerekli tıbbi tedaviyi görebilmesini sağlar. Sporcular Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası için başvuruda bulunabilir ve onay aldıkları takdirde belirli bir süre için yasaklı bir madde veya yöntemi kullanma iznine sahip olabilirler.
Başvuru koşulları, Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası başvuru formu, kontrol listeleri, geçmişe dönük başvurular ve acil durumlarda yapılması gerekenler dahil olmak üzere Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası sürecinin her basamağı ile ilgili detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası Başvuruları Değerlendirme Süreci
Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnalarına ilişkin Uluslararası Standart’ın (ISTUE) 5.1 ile 5.3 maddelerine göre Türkiye Dopingle Mücadele Komisyonu, Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası başvurularını değerlendirmek üzere bağımsız uzmanlardan oluşan bir Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası Kurulu (TAKİK) tayin etmiştir. Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası başvuruları bu kurul tarafından değerlendirilmektedir. Değerlendirme sürecinde Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası Kurulu, durumun daha iyi anlaşılabilmesi için sporcudan ilave bilgi, tetkik veya inceleme talep edebilir, uygun gördüğü takdirde başka uzmanların yardımına da başvurabilir.
İstisnai durumlar dışında, Kurul karar sürecini başvuru formunun ve ilgili tüm belgelerin alınmasından itibaren yirmi bir (21) gün içerisinde tamamlar. Bunu takiben Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası sonucu, Türkiye Dopingle Mücadele Komisyonu tarafından sporcuya veya sporcu adına iletişimi kuran kişiye yazılı olarak iletilir. Tüm Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası sonuçları, sporcunun ADAMS (Dopingle Mücadele Uygulama ve Yönetim Sistemi) profiline işlenir. Bu sayede, tüm başvurular ve sonuçları Dünya Dopingle Mücadele Ajansı (WADA) tarafından izlenebilmektedir.
Tıbbi Raporların Sunulmasının Önemi
Sporcuların Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası başvurusu yaparken dikkat etmesi gereken bazı hususlar vardır. Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası Kurulu, başvuruları incelerken tıbbi gereklilikleri ve belirli kriterleri göz önünde bulundurmaktadır. Bu nedenle, sporcuların ilgili tedavi ve tedaviyi gerektiren sağlık durumu ile ilişkili tüm tıbbi raporları, başvuruyla beraber sunması gerekir. Sporcunun, ilgili yasaklı madde veya yöntem içeren tedaviyi gerektiren sağlık durumunun açıkça belgelenmiş olması ve bu belgelerin yasaklı olmayan alternatif yöntemlerin uygulanmama gerekçesini de içermesi gerekir. Sporcular, yasaklı madde veya yöntemi uygulamalarının gerekliliğini göstermek adına detaylı ve anlaşılır bir tedavi planına sahip olmalıdır. Hastalık semptomlarının bu tedavi ile iyileştirildiğinin gösterilmesi veya reçete bilgisi Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası onayı almak için tek başına yeterli olmayacaktır.
Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası Onayının Yapılacağı Kuruluş
Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası’nIn onaylanabilmesi için öncelikle başvurunun doğru kuruluşa ve doğru zamanda yapılması gerekir. Ulusal Düzeyde Sporcular, başvurularını, yasaklı madde veya yöntem içeren tedaviye başlamadan önce Türkiye Dopingle Mücadele Komisyonuna yapmalıdır. Uluslararası Düzeyde Sporcular, Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası başvurularını, yine yasaklı madde veya yöntem içeren tedaviye başlamadan önce bağlı oldukları uluslararası federasyona yapmalıdır. Diğer sporcuların önceden Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası başvurusunda bulunmasına gerek yoktur. Bu şu anlama gelir; sporcu doping kontrolüne tabi tutulduktan sonra saptanan madde üzerine geçmişe dönük olarak başvuru yapılabilir. Sporcu düzeylerine ilişkin detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası Onayı için Gereklilikler
Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası başvurularının değerlendirilebilmesi için yapılan başvurunun Yasaklılar Listesi kapsamında olması gerekir. Yasaklılar Listesi kapsamında olmayan ilaçlar için ya da sporcu müsabaka dışı dönemdeyse, yalnızca müsabaka içi dönemde kullanımı yasaklanmış ilaçlar için başvuru yapılmamalıdır. Bu başvurular onay için değerlendirilemez.
Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası onayı alabilmek için başlıca dört kriterin karşılanması gerekir. Sporcunun başvurusunun Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası kriterlerini karşılaması sporcunun sorumluluğundadır. Sporcu, tıbbi durumunun tedavisi için yasaklı bir maddenin ya da yöntemin gerekli olduğunu ve söz konusu tedavinin, normal sağlık seviyesine dönüşten öte performans artışına yol açmayacağını göstermelidir. Ayrıca, alternatif yasaklı olmayan bir tedavinin mevcut olmadığını belirtmek ya da alternatif tedavilerin denendiği ancak bunlardan fayda görülemediğini ispatlamak da sporcunun sorumluluğundadır. Sporcunun Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası başvurusunda bulunduğu tedavi ve tedavi gerekliliğini kanıtlayan tüm tıbbi raporları eksiksiz olarak sunmasıyla, Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası Kurulu (TAKİK), ilgili tedavi için sporcunun doktoru ile hemfikir olabilecektir.
Başvuruların Reddedilmesinin Nedenleri
Her bir Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası başvurusu, Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası Kuruluna iletilmeden önce Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası Sorumlusu tarafından ilk değerlendirmeye tabi tutulur. Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası sorumlusu, bu aşamada başvuruya ilişkin tüm dokümanların doğruluğunu teyit ederek Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası Kurulu’na sunmaya hazır hale getirir. Başvuru formunda veya ilgili dokümanlarda eksiklik, hata ya da uygunsuzluk tespit edilmesi halinde Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası başvurusu değerlendirmeye alınmayabilir.
Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası başvurularının, Tedavi Amaçlı Kullanım İstisnası Kurulu’na iletilmeden önce sporculara iade edilmesinin en önemli nedenlerinden biri, başvuru formunda gerekli imzaların ve/veya temel tıbbi bilgilerin eksik olması ya da uygun olmayan bir formun başvuru için kullanılmasıdır. Başvuru sürecinin ilk adımında bu tarz problemlerle sık karşılaşılmaktadır. Bu basamağın sorunsuz bir şekilde atlatılmasını sağlamak adına sporcu destek personelinin ve doktorunun sporcuya yardımcı olması, doğru uygulamayı seçerek başvuru formunu okunaklı bir şekilde doldurması ve rehberlik etmesi beklenmektedir.
